Datum: 13-12-2022

Het verbaast de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) dat het Noordhollands Dagblad een artikel publiceert zonder de feiten grondig te controleren. Hiermee is onjuiste informatie gedeeld en is helaas onrust ontstaan. Hieronder zetten we graag een en ander recht. 

Niet bevoegd om voedselkwaliteit te bewaken 

Ieder bedrijf in Nederland is zelf verantwoordelijk zich aan alle wet- en regelgeving te houden, of het nu arbo, brandveiligheid, voedselkwaliteit of milieu-aspecten betreft. Er zijn verschillende overheidsinstanties die bedrijven controleren op het naleven van de regelgeving, waarin elke instantie andere bevoegdheden heeft. Het is expliciet níet de rol van de OD NZKG om de voedselkwaliteit te bewaken, en daarmee ook niet de receptuur. Hier ziet de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op toe. Waar gaat de OD NZKG dan over? De OD NZKG ziet erop toe dat Olam zich houdt aan de wettelijke emissienormen, voor onder meer ammoniak, zoals deze zijn vastgelegd in het Besluit Milieu van 31 maart 2021. Kortom: ‘wat er uit de schoorsteen komt’. Informatie over de emissies, waaronder ammoniak, is openbaar.  

Wettelijke emissienormen

Olam voldoet aan de wettelijke emissienormen waar de OD NZKG op toeziet. De gestelde emissienorm is de hoeveelheid van een stof die maximaal uit de schoorsteen mag komen. Inmiddels zijn met het Besluit Milieu de emissienormen voor ammoniak aangescherpt. Vanwege deze aanscherping heeft Olam een naverbrander en DeNOx installatie gerealiseerd. Hiermee worden onder meer de emissies van ammoniak en stikstofoxiden verlaagd. 

De laatste ongereinigde emissiebron van de cacaomaker moet per 2024 ook voldoen aan de geldende emissienormen voor onder andere ammoniak. Voor de verlaging van deze emissie heeft Olam in oktober 2022 een onderzoek ter beoordeling ingediend bij de OD NZKG. Er wordt op dit moment door alle partijen hard gewerkt aan een verdere verlaging van (onder meer) de ammoniakemissies. Dit op basis van het Besluit Milieu van 31 maart.  

De werkzaamheden binnen de Omgevingsdiensten zijn overigens niet beperkt tot de inzet van milieu-inspecteurs. Bij de OD NZKG werken vele disciplines samen. Daarbij kun je denken aan handhavers, vergunningverleners, juristen, luchtexperts, etc.

Openbaarheid gegevens

In het artikel werd de suggestie gewekt dat de Omgevingsdienst informatie achter zou houden. De OD NZKG herkent zich niet in dit beeld. Emissies, waaronder die van ammoniak, zijn altijd openbaar geweest. Wat de OD NZKG bij de publicatie van de vergunning van Olam niet openbaar heeft gemaakt, zijn de interne processen en de daarbij gebruikte hulpstoffen van Olam. In de destijds zorgvuldig gemaakte afweging was de concurrentiegevoeligheid die Olam inbracht in de procedure voor het Besluit Milieu doorslaggevend om de hulpstoffen die Olam in het proces gebruikt niet openbaar te maken. Er is hier geen sprake van geheimhouding van emissies.

De schrijver van het artikel (Bart Vuijk) heeft een Woo-verzoek ingediend bij de OD NZKG om onder meer deze hulpstoffen openbaar te maken op grond de Wet open overheid (Woo). Daar werkt de OD NZKG aan mee, de documenten voor dit verzoek worden verzameld om het verzoek van de journalist begin januari 2023 af te handelen. De OD NZKG behandelt alle Woo- verzoeken met zorgvuldigheid en houdt zich hierbij aan de wettelijke termijnen. Met instemming van Olam is, vooruitlopend op het besluit over het Woo verzoek, de hulpstof ammonia nu al vrijgegeven door de OD NZKG.

Geen sprake van ‘giftige’ omstandigheden

Vanwege zorgen van omwonenden over mogelijke gezondheidseffecten van de emissies van het cacaobedrijf, heeft de OD NZKG eerder een onderzoek laten uitvoeren. In dit onderzoek is het effect van de emissies op de leefomgeving meegenomen, onder meer voor de stof ammoniak. Uit de uitkomsten blijkt dat er in de omgeving van Olam geen sprake is van vergiftigende omstandigheden. 

Ammonia versus ammoniak

In het artikel wordt bovendien gesteld dat er grote hoeveelheden ammoniak worden toegevoegd. Ook dit klopt niet. Er wordt namelijk geen ammoniak gebruikt, maar ammonia en ammoniumcarbonaat. Er is een groot verschil tussen deze stoffen en ammoniak.

Olam gebruikt de grondstof ammonia om cacaomassa te maken dat als halffabricaat wordt gebruikt bij de bereiding van koekjes door hun klanten. Ammonia wordt toegevoegd om de kleur en smaak van de cacaoboon te verbeteren. Bij de bereiding van dit halffabricaat wordt ammonia voor deels omgezet in ammoniak dat door de fabriek wordt uitgestoten.  

Reactie Nederlandse Voedsel – en Waren Autoriteit (NVWA)

De NVWA ziet erop toe dat het halffabricaat van Olam en de daarvan gemaakte koekjes voldoen aan de eisen voor voedselveiligheid. Naar aanleiding van het artikel in het NHD zegt de NVWA hierover het volgende:

“Bedrijven zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van producten die zij maken of in de handel brengen. Zij moeten zich houden aan de wet- en regelgeving. De NVWA is toezichthouder en kijkt of het bedrijfsleven zich aan de regels houdt. Daarbij werken wij risicogericht. Dat wil zeggen dat wij ons toezicht focussen op waar wij de meeste risico’s verwachten. Wanneer de NVWA signalen krijgt dat een levensmiddel niet in orde is, zal de NVWA dit signaal serieus nemen, onderzoeken en indien nodig handhavend optreden door de verkopers op te dragen te stoppen met de verkoop en de middelen direct uit de handel te halen. 

Voor technologische doeleinden kunnen additieven aan levensmiddelen toegevoegd worden, denk aan bijvoorbeeld conserveermiddelen, antioxidanten en kleurstoffen. Wettelijk is bepaald dat alleen goedgekeurde additieven gebruikt mogen worden, goedgekeurde additieven hebben een E-nummer. Naast een toegewezen E-nummer is ook bepaald in welke levensmiddelen het additief gebruikt mag worden, soms met een maximumgehalte. 

Bij de productie van ge-alkaliseerde cacaopoeder kan ammoniumcarbonaat (E503) gebruikt worden. Dit is een toegelaten additief namelijk een zuurteregelaar, en het mag gewoon worden gebruikt in levensmiddelen conform de voorschriften vastgelegd in de Verordening (EG) 1333/2008. Het gebruik van E503 is toegestaan in vrijwel alle soorten levensmiddelen, inclusief (onder bepaalde voorwaarden) koekjes, deegwaren, cacao en chocolade. Wanneer dit additief gebruikt wordt, zal het in de ingrediëntenlijst op de verpakking vermeld worden. 

Wanneer tijdens het productieproces ammoniumcarbonaat wordt gebruikt, ontstaat er ammoniak. Dit is een normaal chemisch proces. De ammoniak wordt vervolgens door de fabriek uitgestoten.  

Ammoniak mag niet worden gebruikt bij de productie van voedsel. 

Naar aanleiding van het artikel heeft de NVWA contact opgenomen met het bedrijf. Uit deze navraag blijkt dat het bedrijf inderdaad E503 (ammoniumcarbonaten) toevoegt. Ammoniak zelf wordt dus niet aan het levensmiddel toegevoegd.”