Uit bodemonderzoek blijkt dat op bepaalde plekken bij Schiphol de grond en het grondwater is verontreinigd met PFAS. PFAS staat voor per- en polyfluoralkylstoffen. Dit zijn chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt. PFAS komt niet alleen voor op Schiphol maar is op veel plekken in Nederland aanwezig. Bewoners in de omgeving maken zich zorgen over de vervuilde PFAS grond en de mogelijke verspreiding hiervan buiten het terrein.

Lees de Veelgsetelde vragen over bodemverontreiniging bij Schiphol.

Wat is PFAS?

PFAS zijn in het nieuws door de zorg over PFAS in de bodem, in voeding of in consumentenproducten. PFAS is een verzamelnaam en staat voor poly-en perfluoralkylstoffen. Deze groep chemische stoffen is door mensen gemaakt en komt van nature niet voor in het milieu. In de loop van de jaren is duidelijk geworden dat PFAS stoffen schadelijk kunnen zijn voor mens, dier en milieu. De meest bekende PFAS stoffen zijn PFOA en PFOS. Lees ook de veelgestelde vragen over PFAS.

Hoe komt dat er PFAS in de grond zit bij Schiphol?

Op Schiphol is blusschuim waarschijnlijk de belangrijkste bron van PFAS. In het verleden is op verschillende plaatsen op het terrein geoefend met blusschuim. Daarnaast is blusschuim gebruikt bij noodsituaties met vliegtuigen op en rond de landingsbanen. Dit is gebeurd in een periode dat de schadelijke eigenschappen van PFAS-houdend blusschuim nog niet bekend waren. In 2008 vond een noodsituatie plaats op Schiphol waarbij PFAS in de bodem is terechtgekomen.

Is er kans dat de PFAS verontreiniging zich verspreid?

De PFAS verontreiniging die is ontstaan in 2008 verspreidt zich niet buiten het terrein van Schiphol. Om verspreiding tegen te gaan zijn verschillende maatregelen genomen zoals het plaatsen van een ondoordringbare damwand. De OD NZKG houdt hier toezicht op en controleert dit regelmatig. Hieruit blijkt dat het grondwater buiten de damwand niet is verontreinigd met PFAS. Op andere plekken waar PFAS zijn aangetroffen moet nog onderzoek plaatsvinden of maatregelen tegen verspreiding nodig zijn.

Wat gebeurt er met de grond bij bouwwerkzaamheden?

Bij Schiphol vinden regelmatig bouwwerkzaamheden plaats waarbij grond vrijkomt. Dat kan schone grond zijn of grond met PFAS of andere verontreiniging. Schiphol heeft een vergunning om op enkele locaties deze grond tijdelijk op te slaan. Het is niet altijd mogelijk om deze grond direct te gebruiken. In december 2022 is een aanvraag ingediend om een tijdelijke opslaglocatie (TTOP3) opnieuw in gebruik te nemen voor een periode van maximaal drie jaar.

Aan welke regels moet Schiphol zich houden?

Schiphol mag niet zonder toestemming van de Omgevingsdienst verontreinigde grond die vrijkomt bij werkzaamheden verplaatsen of op een andere locatie gebruiken. Als de OD NZKG concentraties van de grond hoger zijn dan toegestaan volgens het gemeentelijk OD NZKG beleid, voert Schiphol deze grond af naar erkende afvalverwerkers. De Omgevingsdienst houdt hier namens de gemeente Haarlemmermeer toezicht op. Bij werkzaamheden in de bodem is de Wet bodembescherming van toepassing. Daarnaast heeft de provincie Noord-Holland aanvullend beleid vastgesteld voor het saneren van PFAS verontreinigde grond en grondwater.

Wat zijn de afspraken over bodemsanering?

Het saneren van bodemverontreiniging valt onder de Wet bodembescherming. Hiervoor is provincie Noord-Holland bevoegd gezag. De OD NZKG voert namens de provincie de vergunning- en toezichttaken uit. Bodemsanering is verplicht als er sprake is van ernstige bodemverontreiniging die leidt tot onaanvaardbare risico’s voor de gezondheid van mens en dier en het milieu. Het hangt van verschillende factoren af, zoals het gebruik van de locatie en de beoordeling van risico’s of bodemsanering verplicht is.

Moet Schiphol de PFAS verontreinigde grond verwijderen?

Dat hangt af van de periode waarin de bodemverontreiniging is ontstaan. Volgens de Wet bodembescherming zijn er twee soorten bodemverontreiniging: historische en nieuwe verontreiniging. Historische verontreiniging is voor het grootste deel vóór 1987 ontstaan. Bij historische verontreiniging beoordelen we of deze leidt tot risico’s voor mens en milieu die we niet kunnen accepteren. Ook kijken we naar het risico op verspreiding van de verontreiniging. Bij het bepalen van risico’s voor de mens kijken we ook naar het gebruik van de locatie.

Zo zal op een stuk grond bedoeld voor een woning eerder sprake zijn van risico’s dan gebruik op een industrieterrein. Als er geen sprake is van risico’s, is het niet nodig om de verontreiniging te verwijderen. Als het gebruik van een verontreinigde locatie wijzigt, beoordelen we opnieuw de risico’s. Als dan wel sprake is van risico’s, ziet het bevoegd gezag erop toe dat de verontreiniging zo snel mogelijk wordt verwijderd.

Nieuwe bodemverontreiniging die na 1987 is ontstaan, moet zoveel mogelijk opgeruimd worden. In overleg met gemeente of provincie bepalen we of een nieuwe verontreiniging snel moet worden opgeruimd of dat dit op een later moment kan. Tot het moment van saneren moeten we dan de verontreiniging regelmatig controleren. Dat kan bijvoorbeeld door onderzoek naar verspreiding van de verontreiniging. Het is bij verontreinigingen met PFAS niet altijd duidelijk of een bodemverontreiniging voor of na 1987 is ontstaan.

Lange tijd was niet bekend in welke toepassingen PFAS zijn gebruikt en dat dit schadelijk kan zijn. Als PFAS in de bodem terecht zijn gekomen is de ontstane bodemverontreiniging vaak niet opgeruimd. Pas in de laatste paar jaar worden PFAS-verontreinigingen ontdekt als er op een verdachte plek een bodemonderzoek wordt uitgevoerd. Per situatie moeten we bekijken of er sprake is van een historische of nieuwe verontreiniging met PFAS en of deze verontreiniging op korte termijn moet worden opgeruimd.

Wordt er bodemonderzoek uitgevoerd bij Schiphol?

Schiphol heeft locaties aangegeven waar mogelijk PFAS in de bodem kan voorkomen. Op die locaties is verkennend bodemonderzoek uitgevoerd om te bepalen of er sprake is van PFAS verontreiniging. Als dit door bodemonderzoek wordt bevestigd, dan volgt een nader onderzoek om de omvang in kaart te brengen. Sommige bodemonderzoeken zijn nog niet afgerond. Het gaat om het bodemonderzoek bij de brandweerposten locatie Rijk en locatie Sloten.

Als Schiphol plannen heeft op een bepaalde locatie werkzaamheden in de bodem uit te voeren, moet Schiphol een bodemonderzoek laten uitvoeren. Als uit onderzoek blijkt dat er sprake is van ernstige bodemverontreiniging dan moet Schiphol op basis van de Wet bodembescherming bij de Omgevingsdienst een melding doen. Bij deze melding zitten ook de bodemonderzoeken. Zodra de Omgevingsdienst een melding of aanvraag heeft beoordeeld zijn de bodemonderzoeken in het bodeminformatiesysteem te raadplegen.

Hoe kan ik controleren of er PFAS in de bodem zit?

Op het loket vindt u bij Kaarten een PFOS-PFOA kaart. De gegevens van deze kaart zijn bijgewerkt tot oktober 2019. De Omgevingsdienst werkt aan een nieuwe actuele kaart. De meeste punten (onderzoeksgegevens) op de kaart staan op en rond Schiphol. In de periode dat de huidige kaart werd gemaakt waren van dat gebied de meeste onderzoeksgegevens over PFAS beschikbaar. Buiten dat gebied was weinig bodemonderzoek naar PFAS gedaan. Het betekent dus niet dat bij Schiphol de meeste PFAS verontreiniging is. U kunt ook de bodemkwaliteitskaart met achtergrondconcentratieniveaus PFAS raadplegen. Deze kaart geeft informatie over de achtergrondwaarden van PFOS en PFOA in de bodem in gebieden waar geen directe relatie is met locaties waar PFAS zijn gebruikt.

Wat doet de Omgevingsdienst om te voorkomen dat PFAS in het grondwater terechtkomt?

Op locaties met bodemverontreiniging (niet alleen PFAS) kan ook het grondwater zijn verontreinigd. Grond en grondwater kan je niet los van elkaar zien. Voor grondwaterbeschermingsgebieden en waterwingebieden gelden strenge regels met betrekking tot bodemverontreiniging. Deze gebieden liggen ver van die locaties waarvan wij nu weten dat PFAS in de bodem aanwezig is.

Waar kan ik informatie vinden over aanvragen of besluiten over Schiphol?

Aanvragen of besluiten over Luchthaven Schiphol publiceert de Omgevingsdienst op officielebekendmakingen.nl en op het loket van de Omgevingsdienst.