Datum: 13-07-2022

Dinsdag 12 juli 2022 heeft de Eerste Kamer voor een voorlopige ‘ja’ gestemd voor de Omgevingswet. Hoe dan ook laat de onzekerheid wat betreft het proces weinigen onberoerd. Ook communicatiestrateeg Esther Pastoors niet, die namens BZK de landelijke online publiekscampagne voorbereidt.

Zodra het interview start via Teams, valt zoals altijd de blik even op de achtergrond. Die is dit keer opvallend en bovendien ‘echt’: een enorme afbeelding van de kop van een boeddha. Pastoors blijkt net verhuisd en heeft haar werkplek in de garage tijdelijk aangekleed met dit rustgevende beeld.

Een groot contrast met de huidige onrust rond de wet, hoe beleef jij die?

“De kritieken op en over de wet vind ik echt heel lastig. Ik heb het er uiteraard over met communicatiecollega’s. Wij kijken vanuit ons vak naar het totale plaatje. Dat is anders dan de blik van de inhoudelijk specialisten. Ik verwonder me erover dat meningen en standpunten over de wet, bijvoorbeeld op social media, makkelijk worden overgenomen en gedeeld. Daar heb ik als communicatieadviseur, maar ook als persoon echt wel moeite mee. Aandacht maakt alles groter, en je wilt niet alles weerleggen als verdediging. Een welles-nietes discussie gaat niet helpen om de wet geaccepteerd te krijgen of mensen te overtuigen dat het op termijn goedkomt.”

“Onze blik gaat over het totale plaatje”

Wat maakt dat je er zo naar kijkt?

“De kracht van sociale media is enorm, dat is een given fact. Hierbij bekruipt me soms wel een gevoel van onrust dat dit nu zo sterk zonder filter wordt ingezet. Iedereen kan plaatsen wat hij of zij wil. En daar zitten ook mensen bij die de kennis en kunde hebben om anderen te beïnvloeden. Dat is lastig, want het verhaal is altijd breder dan de post op Twitter of LinkedIn. Ik heb het boek Deep Democracy, de wijsheid van de minderheid (Jitske Kramer), er weer eens bij gepakt. Een aanrader als je de huidige onrust in de maatschappij in een breder perspectief wilt zien.”

Er wordt op scherp gespeeld

“De Omgevingswet is een enorme operatie waar we middenin zitten. Dat er nog uitdagingen liggen is terecht en die mogen zeker worden benoemd, want de impact van de wet reikt ver. Maar iedereen kent ook het credo: je leert pas autorijden als je je rijbewijs hebt. Het gaat pas werken als we er ermee werken in de praktijk. En uiteraard moeten de kinderziektes eruit. Ik heb nog nooit meegemaakt dat een nieuw project zonder kinderziektes meteen perfect functioneerde.”

“Je leert pas écht autorijden als je je rijbewijs hebt, toch?”

Hoe verklaar je die weerstand?

“Ik vergelijk het vaak met supermarkten. Die worden eens in de zoveel tijd verbouwd. Dat doet men niet omdat de huidige winkel slecht is, maar om klanten te verleiden om ook andere producten te kopen. Je hoort dan vaak: ‘ik vond de oude winkel beter’. Een paar jaar later zeggen ze hetzelfde over de nieuwe. Als een nieuwe wet een andere werkwijze van mens en organisatie vraagt dan landt dat niet zonder weerstand. En in dit geval is dat volkomen begrijpelijk, want het gaat om een immense wetswijziging in combinatie met gedragsverandering en dat heeft een enorme impact.”

Wat zijn in jouw ogen de belangrijkste nieuwigheden?

“Vergunning-technisch en juridisch gezien gaan er grote dingen veranderen, dus inhoudelijk ligt er een grote uitdaging. De maatschappij is mondiger geworden en ziet de overheid – meer dan vroeger – als gesprekspartner. Wij willen – als inwoners en ondernemers- meedenken en gehoord worden. Dat vraagt een andere houding van overheden. In elke straat kun je waardevolle kennis en ervaringen ‘gratis’ ophalen, die je kunt gebruiken bij het invullen van plannen!”

Gaat de wet daarbij helpen denk je?

“Ik weet het zeker. Het glas gaat halfvol zijn in plaats van halfleeg. Momenteel zijn bestemmingsplannen vaak tot in detail vastgelegd waardoor veel is dichtgeregeld. Straks worden omgevingsplannen op hoofdlijnen ingevuld waardoor er meer ruimte komt voor mensen met een nieuw initiatief. Bovendien wordt meer participatie toegepast. Toch mooi dat inwoners actief kunnen meedenken over de invulling van de straat, de wijk en zelfs de hele gemeente?”

Heb je een advies aan overheden die druk bezig zijn met voorbereiden?

“De Omgevingswet is er in principe voor de inwoners van Nederland. Via welke instantie zij iets moeten regelen, is voor hen niet relevant. Dus ik raad gemeenten, omgevingsdiensten en andere overheden absoluut aan om goed samen te werken. Treed als één overheid naar buiten. Eén wet, één loket. En hoe groot en ingewikkeld die wet ook is, we moeten samen op de achtergrond uitvogelen hoe we het voor inwoners en bedrijven makkelijker maken.”

“Het maakt een inwoner niet uit bij wie de vergunning moet worden aangevraagd. Eén wet, één loket.”

En hoe is het allemaal voor jou?

“Het is lastig en chaotisch soms, maar over 10 jaar is alles gladgestreken en is Nederland er beter van geworden. Daar heb ik alle vertrouwen in. Soms vind ik het voortdurende afstemmen ingewikkeld maar ik zie ook waarom dat nodig is. De invoering van deze wet is heel complex en tegelijk oh zo leuk om te doen! Ik vind het te gek om bij te dragen aan de implementatie van een grote wet als dit en wil het ook graag afmaken en straks, na inwerkingtreding hopelijk op 1 januari 2023, de deur voldaan achter me kunnen dichttrekken.”

De landelijke campagne:

• attendeert inwoners en het bedrijfsleven op de komst van de wet en waar ze meer info kunnen vinden
• bestaat uit banners op populaire websites + een landingspagina waarop de banners worden toegelicht
• start kort voordat de wet in werking treedt
• is maatwerk omdat decentrale overheden de landelijke boodschappen zelf kunnen aanvullen met lokale informatie