Overhoeks in Amsterdam: van galgenveld tot futuristische skyline

Datum: 10-02-2022

Het is een bekend stadsgezicht van Amsterdam, het terrein Overhoeks. Gelegen aan het IJ, recht tegenover het Centraal Station. Ooit was hier het Volewijck galgenveld gesitueerd. Nu is het een levendig gebied met imposante bouwwerken, die de futuristische skyline van Amsterdam-Noord vormen. Het terrein is nog steeds volop in ontwikkeling. Bij alle projecten zijn medewerkers van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) nauw betrokken: “het is mooi om in zo’n dynamisch gebied aan het werk te zijn”.

Het Volewijck galgenveld is bekend van een schets van Rembrandt uit 1664. Hierop is het meisje Elsje Christiaens hangende aan de galg afgebeeld. Zij was ter dood veroordeeld vanwege de moord op haar hospita. In 1795 werd deze lugubere plek opgeruimd, toen galgenvelden verboden werden. Na die tijd heeft dit gebied enige ontwikkelingen doorgemaakt en is 1914 de Bataafsche Petroleum Maatschappij op Overhoeks neergestreken. In de periode tot circa 2009 is het bedrijventerrein doorontwikkeld tot het Shell-terrein, met onder andere de karakteristieke toren aan de rand van het IJ.

Olievat
Vanaf dat moment is het gebied volop in ontwikkeling. Het éne na het andere bouwwerk verrijst om de noordoever van het IJ een grootstedelijke allure te geven. Dit begint met het Eye Filmmuseum 2012. Later volgt onder andere het ‘This is Holland’-gebouw, met de contouren van een olievat, verwijzend naar het voormalige Shell-terrein. De laatste jaren zijn daarbij flinke nieuwbouwprojecten gestart en het einde is nog niet in zicht.

Verontreiniging
Bij al deze projecten was en is de OD NZKG op verschillende werkvelden nauw betrokken. Dat begint in de grond: “de bodem van dit terrein is door de jaren heen in meer en mindere verontreinigd geraakt. Daarom moet bij veel projecten gesaneerd worden, om de kavels bouwrijp te maken voor nieuwbouw.” vertelt toezichthouder bodem Marc Brink. “Wij beoordelen dan de saneringsplannen, houden toezicht op de uitvoer van de sanering en stemmen uiteindelijk in met de evaluatie van de sanering. Het is erg leuk om betrokken te zijn bij de werkzaamheden in dit bijzondere gebied, vooral omdat ik hier in de buurt heb gewoond.”

Ronddraaiend restaurant
Ook de bouwconstructeurs van de OD NZKG hebben een belangrijke rol bij de ontwikkeling van dit gebied. Zoals Mohamed El Yakoubi: “Wat het interessant maakt voor constructeurs is de combinatie van hoge nieuwbouwtorens, nieuwe bruggen, herbestemming van bestaande en monumentale gebouwen en bijzondere constructies en objecten. Zoals het EYE filmmuseum, de transformatie van het voormalige Shell-laboratorium tot Hogeschool voor de Kunsten en de herontwikkeling van de Shell-toren tot een combinatie van kantoren, uitgaansgelegenheden, observatiepunt met een ronddraaiend restaurant en een schommel op het dak. Daarnaast speelt de grondbouw door de diepe ligging van draagkrachtige grondlagen in dit gebied een belangrijke rol. Ook bijzonder is dat het dak van de ondergrondse parkeergarage tevens als evenemententerrein gebruikt kan worden. Daarvoor is het nodig dat zware vrachtwagens over het dak kunnen rijden. Dit alles maakt de beoordeling van en het toezicht op constructies van bouwwerken in dit gebied erg veelzijdig.”

foto: Marc Brink