Datum: 26-05-2023

Sinds 2015 werken de provincie Noord-Holland en Port of Amsterdam aan een netwerk van elektronische neuzen (eNoses). Het doel van dit netwerk is het opsporen van de oorzaken van geurhinder. Geur is namelijk een van de grootste bronnen van overlast in Noord-Holland. Daarnaast monitoren de ‘neuzen’ de scheepvaart rond het Noordzee- en Amsterdam-Rijnkanaal op varend ontgassen.

Het netwerk bestaat inmiddels uit 92 eNoses langs de vaarwegen, Westpoort en industrie in Amsterdam Noord en de Zaanstreek. Daarnaast is er een apart eNose-netwerk in het IJmond gebied rondom Tata Steel.. Een eNose is een meetinstrument met 4 sensoren dat veranderingen signaleert in de luchtsamenstelling. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) monitort de eNoses en brengt jaarlijks verslag uit van de resultaten.

Het jaarverslag eNose-netwerk Noordzeekanaalgebied 2022 staat nu online.

Alarmeringen eNose-netwerk: aantal en duiding

Het eNose-netwerk heeft in 2022 in totaal 7608 eNose alarmeringen gedetecteerd. Dit zijn verhoogde signalen die aangeven dat er een verandering is in de luchtsamenstelling. Dit is inclusief de alarmeringen voor het varend ontgassen en exclusief de meldingen in het IJmond gebied (deze worden apart in H3 beschreven). Het aantal meldingen is lager dan in 2021 toen er 8866 alarmeringen waren.

In het gebied rondom de Afrika-, Amerika-, Australië- en Jan van Riebeeckhaven geeft een aantal eNoses relatief veel verhoogde signalen ten opzichte van de meeste andere eNoses. In deze havenbekkens zijn deze merendeels afkomstig van bedrijven met brandstof op- en overslag.

De meeste alarmeringen worden veroorzaakt door één eNose, de AU-01 in de Australiëhaven, die verant­woordelijk is voor 4493 alarmeringen. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) heeft eerder vastgesteld dat deze afkomstig zijn van de opslag en bewerking van bodemas bij een afvalverwerkingsbedrijf. De opslag en bewerking van deze bodemas is conform de geldende milieuvergunning.

Meldingen geuroverlast

Er zijn in 2022 288 geur-gerelateerde overlastmeldingen over het Westelijk havengebied bij de OD NZKG ingediend. Het aantal meldingen van geuroverlast is in 2022, ten opzichte van 2021, gestegen maar lager dan in het piekjaar 2020.

In 2022 kon in 90% van de overlastmeldingen de veroorzaker achterhaald worden, een duidelijke toename ten opzichte van de 73% in 2021.

In 2022 laat het aantal overlastmeldingen (ten opzichte van 2020 en 2021) een aantal verschuivingen zien in de branche waar overlast wordt ervaren. Niet al deze verschuivingen zijn verklaarbaar, maar één oorzaak is wel bekend: een broei in een partij kolen uit Cuba. Deze kolen bevatten meer vocht en zijn gevoeliger voor vocht. De broei die is opgetreden heeft geleid tot wel 115 meldingen bij de OD NZKG binnengekomen, waardoor deze categorie een sterke groei heeft laten zien.

Gebiedsgerichte aanpak

Door de gebiedsgerichte aanpak bij Tata Steel en Tuindorp Oostzaan heeft de OD NZKG meer kennis gekregen over de geurbronnen en hun herkomst in deze gebieden. Deze informatie wordt gebruikt voor vervolgonderzoek en het verminderen van geurhinder.

Gebiedsgerichte aanpak IJmond

Het netwerk in de regio IJmond is in 2022 weer uitgebreid en bestaat eind 2022 uit in totaal 90 eNoses, waarvan 65 van Tata Steel (56 op het Tata Steel terrein, 4 in Wijk aan Zee en 5  in IJmuiden) en 25 van de Provincie NH (waarvan 11 in 2022 toegevoegd).

Wijk aan Zee is het dorp waar de meeste geuroverlast wordt ervaren. Hier komen 64% van de meldingen vandaan. Uit IJmuiden en Beverwijk komen elk circa 15 % van de meldingen.

Er zijn verschillende installaties op het terrein verantwoordelijk voor geuroverlast. Verreweg de meeste meldingen zijn terug te herleiden naar de kookgasfabrieken. 43% is afkomstig van kooksgasfabriek 2 en 25% van kooksgasfabriek 1

Halverwege 2022 heeft de OD NZKG een geurbesluit genomen. In dit besluit is voor Tata Steel een kleinere geurcontour vastgelegd dan eerder was toegestaan. Tevens is opgenomen dat de consignatiedienst van de OD NZKG bij meer dan 10 klachten in korte tijd ter plaatse komt om de overlastmeldingen te beoordelen. In het najaar heeft deze situatie zich 3 keer voor gedaan. Het uitvoeren van een snelle eNose-analyse op een dergelijk moment is waardevol gebleken om de toezichthouder en Tata Steel te helpen om de herkomst van de overlast zo snel mogelijk te vinden en te verhelpen.

Gebiedsgerichte aanpak Tuindorp Oostzaan

In de wijk Tuindorp Oostzaan liggen industrie en woningen relatief dicht bij elkaar en wordt meer dan in andere gebieden geuroverlast ervaren. De afgelopen jaren heeft een pilot met extra eNose inzet plaatsgevonden. De eNoses die speciaal voor de pilot waren geplaats zijn, voor zover effectief gebleken, vast opgenomen in het eNose netwerk.

Uit het analyseren van de data van de eNoses tijdens de pilot is gebleken dat in:

1. 24% van de gevallen de bron van geurhinder achterhaald kon worden;
2. 56% indicaties gegeven konden worden over het vermoedelijke brongebied, maar geen exacte bron;
3. 20% van de gevallen onvoldoende informatie was voor bronduiding.

Varend ontgassen

Binnenvaartschepen met een vloeibare restlading ontgassen hun tanks. Als een lading is gelost, blijft er wat restlading achter. Schepen ontgassen dit restant in de tanks door het te ventileren met ventilatoren als de volgende lading niet verenigbaar is met de oude lading.

De Degassing Vessel Detective tool (ontgassingstool), die het varend ontgassen van vaartuigen detecteert, heeft in 2021 in totaal 449 keer een melding gegenereerd. Dit is een daling ten opzichte van de 520 keer in 2021.

De OD NZKG heeft, na onderzoek, 85 meldingen van varend ontgassen aan Inspectie leefomgeving en Transport (ILT) en politie Landelijke Eenheid (LE) doorgegeven. De ILT heeft hiervan 78 meldingen verder opgepakt en vervolgens 16 tankschepen daadwerkelijk gecontroleerd. Dit heeft geresulteerd in:

• 5 waarschuwingsbrieven i.v.m. overtredingen op ADN, niet in de nabijheid dichtbevolkt/bruggen ontgassen;
• 3 meldingen/tankschepen qua ontgassen in orde/geen overtredingen;
• 6 meldingen waarbij proces-verbaal is opgemaakt tegen 9 verdachten (natuurlijke en rechtspersonen) en
• 1 Last onder dwangsom opgelegd.

Ontgassingsinstallatie nu beschikbaar in de Amsterdamse haven

Na twee jaar testen is het nu officieel mogelijk voor binnenvaartschepen om te ontgassen aan een dampverwerkingsinstallatie in de Amsterdamse haven. De OD NZKG publiceerde op 8 november 2022 de ontheffing die hiervoor nodig is. Met de dampverwerkingsinstallatie kunnen de dampen veilig en gecontroleerd worden verwerkt. Het ontgassen wordt mogelijk op twee locaties in de Amsterdamse haven. De zogeheten ‘Groene Kade’ in de Amerikahaven en de nieuwe openbare kade in de Aziëhaven.

Analyse positionering eNoses heeft geleid tot 10 verplaatsingen

Middels een uitgebreide analyse in en rond Westpoort heeft de OD NZKG onderzocht of de locaties van de huidige eNoses nog volledig voldoen aan de huidige inzichten en het huidige gebruik. Dit resulteerde in de optimalisatie van 10 eNoses. Deze zijn in het najaar van 2022 verplaatst. Alle relevante geurbronnen in het Westelijk Havengebied zijn nu voorzien van minimaal één of twee eNoses in de nabijheid.